Azerbaycan Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti arasındaki askeri ilişkiler 1992 yılında kurulmuştur.  Sonraki yıllarda iki ülke arasındaki ilişkiler diğer alanlarda olduğu gibi askeri alanda da yükselen çizgiyle gelişmiştir. 

    İki ülke arasındaki askeri ilişkilerin geliştirilmesine geniş perspektifler sağlamak amacıyla, 1997 yılında Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Türkiye Cumhuriyeti Büyükelçiliği bünyesinde Azerbaycan Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetlerinin Askeri Ataşeliği kurulmuştur. Halihazırda Azerbaycan Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetlerinin Türkiye Cumhuriyeti Askeri Ataşesi Albay Mammadov Muşfig Hıdır oğludur (2015).  Türk Silahlı Kuvvetlerinin Azerbaycan Cumhuriyeti'ndeki Askeri Ataşeliğiyse 1992 yılında kurulmuştur.  Türkiye Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetlerinin Azerbaycan Cumhuriyeti Askeri Ataşesi Tuğgeneral Zekeriya Yalçın'dır (2021).

Türkiye ile Azerbaycan arasındaki askeri ilişkiler, bir sıra normatif yasal düzenlemeye dayanmaktadır.  Bunlar, Türkiye'deki Azerbaycan askerlerinin eğitimi, ortak askeri tatbikatlar, teknik ve bilimsel işbirliği ve Azerbaycan-Türkiye Yüksek Düzeyli Askeri Diyalog Toplantısının düzenli organizasyonudur.  Azerbaycan ve Türk Silahlı Kuvvetleri, 2007 yılından bu yana her yıl bir ülkede olmakla Yüksek Düzeyli Askeri Diyalog (YDAD) toplantısı düzenliyor. YDAD çerçevesinde siyasi-askeri, savunma sanayii, lojistik ve diğer alanlarda yardımcı çalışma grupları faaliyet göstermektedir.

Türkiye ve Azerbaycan, 11 Ağustos 1992 yılında imzalanan “Askeri Eğitim İşbirliği Anlaşması” ve 10 Haziran 1996 yılında imzalanan “Askeri alanda Eğitim, Teknik ve Bilimsel İşbirliği Anlaşması” çerçevesinde askeri eğitim alanında işbirliği yapmaktadırlar.

1996 yılından bu yana Türkiye Cumhuriyeti Azerbaycan Silahlı Kuvvetlerinin ihtiyaçlarını karşılamak için ücretsiz yardım sağlamaktadır.  Askeri yardım çerçevesinde Azerbaycan Cumhuriyeti Savunma Bakanlığı'na çeşitli askeri teçhizat temin edilmiştir.  Bugüne kadar Azerbaycan Ordusunun 10.000'den fazla temsilcisi Türkiye'de düzenlenen çeşitli eğitim kurslarına katılmıştır.  Hâlihazırda bir grup Azerbaycan askeri Türk eğitim kurumlarında eğitimlerine devam ediyor.  Türkiye ile Azerbaycan arasında 19 Aralık 2018 tarihinde imzalanan askeri tıp alanında eğitim ve işbirliği anlaşmasına göre her yıl ülkemizden 100 asker ücretsiz olarak tedavi edilmektedir.

İki ülke arasındaki askeri ilişkilerin gelişmesinde en önemli faktörlerden biri de, ortak askeri tatbikatların yapılmasıdır.  Örneğin "EFES", "Anadolu Ankası", "Kış Eğitimi", "Anadolu Yıldızı", "Erciyes-2019", "Anadolu Kartalı", "Mustafa Kemal Atatürk", "Sarsılmaz Kardeşlik", "TurAz Kartalı - 2019" ve bu yıl düzenlenen "Haydar Aliyev" tatbikatlarını gösterebiliriz.  Azerbaycan ve Türkiye arasındaki ortak askeri tatbikatlar, sadece Azerbaycan Ordusunu güçlendirmeyi değil, aynı zamanda bölgede barış ve güvenliği sağlamayı da amaçlıyor.  Ayrıca Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri personeli, Türkiye tarafından yürütülen askeri tatbikatları gözlemlemeye davet edilmekte ve iki ülke arasında ikili düzeyde özel tatbikatlar yapılmaktadır.

Taraflar arasındaki askeri işbirliğinin bir diğer önemli yönü de savunma sanayii alanındaki işbirliğinin genişletilmesidir. “ADEX-2018”in 2018 yılında Bakü'de, “IDEF-2019” ve “IDEF-2021” uluslararası savunma sanayii fuarlarının 2019 yılında İstanbul'da düzenlenmesi ve bu yıl Türkiye dışında ilk kez 26-29.05.2022 tarihleri ​​arasında Bakü'de düzenlenen “TECHNOFEST”, iki ülke arasındaki askeri-teknik işbirliğinin geliştirilmesine ivme kazandırmıştır.

Ayrıca Azerbaycan, askeri-teknik alanda Türkiye`nin “ASELSAN”, “HAVELSAN”, “AYESAŞ”, MATEKSAN”. “MilSOFT”, “Netaş”, “Türk Havacılık ve Uzay Sanayii” gibi askeri-sanayii şirketleri ile işbirliği yapmaktadır.

Türk Silahlı Kuvvetleri, Azerbaycan'ın NATO ile işbirliğinin gelişmesinde de katkıda bulunmaktadır.  Azerbaycan barış güçleri, Türk Askeri birliği ile birlikte, Birleşmiş Milletlerin NATO liderliğindeki 1998-2008 yıllarında Kosova (KFOR) ve 2002-2014 yılları (ISAF) ve 2015-2020 yıllarındakı (Kararlı Destek) Afganistan Misyonlarına katılmıştır. Azerbaycan askeri Türk askeri ile birlikte Kararlı Destek Misyonu kapsamında Afganistan’dan en son ayrılan kuvvetlerden olmuştur. Ayrıca, NATO'nun farklı ortaklık programları çerçevesinde ve ilgili Türk makamlarının yakın katılımıyla Azerbaycanlı uzmanlar için çok sayıda eğitim ve mesleki gelişim kursu düzenlenmektedir.

Eğitim alanı

Azerbaycan ile Türkiye arasındaki ilişkilerin en önemli alanlarından biri de eğitimdir. Son 30 yılda iki kardeş ülke arasında eğitim alanında çok taraflı işbirliğini gerçekleştirmek için gerekli yasal temel oluşturulmuştur. Azerbaycan Cumhuriyeti Hükümeti ile Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri, Milli Eğitim ve Devlet Bakanlıkları arasında imzalanmış Niyet Protokolü (28 Şubat 1922, Bakü), Azerbaycan Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti arasında Bilimsel, Teknik, Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Alanlarda Kapsamlı İşbirliği Anlaşması (9 Şubat 1994, Ankara), Azerbaycan Cumhuriyeti Eğitim Bakanlığı ile Türkiye Cumhuriyeti Yükseköğretim Kurulu arasında Yükseköğretim İşbirliğine İlişkin Mutabakat Zaptı (30 Kasım 1995, Ankara), Azerbaycan Cumhuriyeti Eğitim Bakanlığı ile Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı arasında Eğitim ve Bilim Alanlarında İşbirliği Protokolü (1 Mart 1997, Bakü), Azerbaycan Cumhuriyeti Eğitim Bakanlığı ile Türkiye Cumhuriyeti Yükseköğretim Kurulu arasında Yükseköğretim İşbirliğine İlişkin Mutabakat Zaptı (30 Mayıs 1997, Ankara) gibi belgelerde eğitimin çeşitli alanlarında işbirliğinin yanı sıra karşılıklı öğrenci değişimini sağlayan hükümler yer almaktadır.

Türkiye ile eğitim alanında işbirliği tarihinin özel sayfalarından biri de 1 Aralık 2000 tarihinde Azerbaycan Cumhuriyeti Eğitim Bakanlığı ile Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı arasında imzalanmış Eğitim ve Bilim alanında İşbirliği Anlaşmasıdır. Bu Anlaşmaya göre oluşturulmuş Karma Komisyonun faaliyetleri sonucunda, Azerbaycan yükseköğretim kurumlarının ilgili ihtisaslarının Türkiye’de tanınmasında önemli ilerlemeler kaydedilmiştir.

Azerbaycan Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti arasındaki dostluk ve kardeşlik ilişkileri, sürekli gelişmekte olan eğitim ilişkilerinin genişlemesine olanak sağlamış ve 2000 yılından sonra Azerbaycan - Türkiye eğitim ilişkileri büyüyerek gelişmiştir. Çok sayıda karşılıklı ziyaretler düzenlenmiş, yapılan görüşler zamanı işgücü piyasasının gereksinimlerine uygun, rekabetçi kadroların yetiştirilmesinde mesleki eğitimin önemi dikkate alınarak, “Azerbaycan Cumhuriyeti’nde Eğitimin Geliştirilmesi üzere Devlet Stratejisi”nin belirlediği hedeflere uygun olarak mesleki eğitim alanında deneyimin öğrenilmesi ve gelecekteki işbirliğinin perspektifleri görüşülmüştür. 22 Şubat 2017 tarihinde Azerbaycan Cumhuriyeti Eğitim Bakanı Mikayıl Cabbarov’un başkanlığındaki heyetin Türkiye Cumhuriyeti’ni ziyareti zamanı iki ülke arasında genel ve mesleki eğitim alanındaki işbirliğinin daha da genişletilmesine karar verilmiştir.

31 Ekim 2017 tarihinde Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi’nin altıncı toplantısının çerçevesinde “Azerbaycan Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti Yükseköğretim Kurulu arasında Yükseköğretim Alanında İşbirliğine dair Mutabakat Zaptı” Azerbaycan Cumhuriyeti Eğitim Bakanı Mikayıl Cabbarov ve Türkiye Cumhuriyeti Yükseköğretim Kurulu Başkanı Yekta Saraç tarafından imzalanmıştır.

Bir başka önemli anlaşma ise 19 Şubat 2021 tarihinde Azerbaycan Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti arasında Ekonomik İşbirliği üzere Karma Hükümetlerarası Komisyonun 9. Toplantısı kapsamında, Azerbaycan Cumhuriyeti Eğitim Bakanı Emin Amrullayev ile Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanı Ziya Selçuk’la imzaladığı “Azerbaycan Cumhuriyeti Hükümeti ile Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti arasında Mesleki Eğitim Alanında İşbirliği Protokolü”dür. Bahsi geçen Protokol, iki ülke arasında mesleki eğitim alanında işbirliğinin genişletilmesini, Azerbaycan’da Türkiye Cumhuriyeti’nin deneyimlerine dayalı iki yeni mesleki eğitim kurumunun kurulmasını ve bu alanda Türkiye deneyiminin öğrenilmesini içermektedir.

Türkiye Cumhuriyeti’nde şu anda 24.000’den fazla Azerbaycan Cumhuriyeti vatandaşı yükseköğrenimin çeşitli düzeylerinde (lisans, yüksek lisans, doktora, tıpta uzmanlık vb.) eğitim görmektedir.

Kültürel alan

Azerbaycan`nın bağımsızlığın yeniden kazanılması ve Türkiye ile diplomatik ilişkilerin yeniden kurulmasının ardından Türkiye ile kültürel bağları hızla gelişmeye başlamıştır. Bu amaçla önemli yasal temeller oluşturulmuş ve önemli anlaşmalar imzalanmıştır. Bu bağlamda, aşağıdaki uluslararası yasal çerçevelerden bahsetmeye değer:

• 2 Kasım 1992 tarihinde Ankara'da imzalanan Azerbaycan Cumhuriyeti Hükümeti ile Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti arasında Turizm Alanında İşbirliği Anlaşması;

• Azerbaycan Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti arasında 9 Şubat 1994 tarihinde Ankara'da imzalanan Kültür ve Sanat Alanında İşbirliği Protokolü;

• Azerbaycan Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı ile Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı arasında 13 Nisan 2004 tarihinde Ankara'da imzalanan Kültürel İşbirliği Protokolü;

• 25 Nisan 2018 tarihinde Ankara'da imzalan Azerbaycan Hükümeti ile Türkiye Hükümeti Arasında Kültür Merkezlerinin Kurulması, Çalışma Mekanizması ve Faaliyetleri Hakkında Anlaşması.

Azerbaycan ve Türkiye, aynı kültürü paylaşmalarının yanı sıra, her iki ülkenin de kendine özgü, karşılıklı olarak tanıtılması ve halk arasında farkındalık yaratılması için önemli olan bazı özel kültürel özelliklere sahiptir. Bunun için Sırasıyla her iki ülkede Kültür Günleri düzenleniyor, her iki ülkenin tanınmış sanatçılarının eserleri yükseköğretim kurumlarında okutuluyor ve düzenli olarak halka tanıtılıp, halk tarafından büyük beğeni toplamaktadır. Bu tür etkinlikler kesinlikle iki kardeş halkı daha da yakınlaştırıyor.

Bu hususta, insanlar arasındaki yakın ilişkiler özel bir önem taşır. Bu nedenle ortak değerleri ve mirası paylaşan iki kardeş millet arasındaki kültürel bağlar, devlet kurumları arasındaki işbirliği ile sınırlı kalmayıp, iki kardeş halkın yakın temasları ile gelişiyor. Bu bakımdan iki kardeş ülke halkları arasındaki yakın sevgi ayrı bir önem taşımaktadır. İnsanlar günlük olarak birbirleriyle iletişim kuruyor ve kendi sınırlarının çok ötesinde yaşayan kardeşlerinin kültür ve gelenekleri hakkındaki bilgilerini zenginleştiriyorlar.

1991'den sonra Türkiye'ye gelen Azerbaycanlı sanatçılar, kardeş Türkiye'nin kültürüne katkı sağlamakla kalmamış, kendi kültürümüzü de burada daha iyi tanıtmayı başarmışlardır. Bugün Türkiye'nin farklı yerlerinde binlerce kültürel anıt, önde gelen Azerbaycanlı sanatçılar veya onların öğrencileri tarafından tasarlanmış ve üretilmiştir. Türk üniversitelerinde çalışan birçok Azerbaycanlı profesör, ilgili üniversitelerde farklı kültür fakültelerinin kurulmasında veya gelişmesinde müstesna bir rol oynamıştır.

"İkiz şehir" karşılıklı kültürel bağların geliştirilmesinde dikkate değer rol üstlenmektedir. Hâlihazırda iki devletin 100'e yakın farklı bölgeleri arasında "ikiz şehir" ilişkileri kurulmuştur. Sonuç olarak, sadece büyük şehirlerde yaşayanlar değil, idari merkezlerin dışındaki bölgelerde yaşayanlar da birbirlerinin kültürüyle tanışıyor. Bölgelerin gelenek, görenek, sanat ve halk geleneklerine uygun olarak düzenlenen kültürel etkinlikler, orada yaşayanlar tarafından büyük beğeni topluyor.

Azerbaycan ve Türkiye arasındaki kültürel işbirliği, iki ülkenin kültürlerinin karşılıklı tanıtımıyla sınırlı değildir. İki kardeş devlet, ortak bir Türk kültürünün dünyaya tanıtılması ve tanınması için de yakın işbirliği içindedir. Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY) bu amaçla müstesna bir platform sunmaktadır.

Azerbaycan'ın kültür beşiği Şuşa, TÜRKSOY Daimi Konseyi'nin 31 Mart 2022 tarihinde Bursa'da gerçekleştirdiği olağanüstü toplantısında 2023 yılında Türk dünyasının kültür başkenti ilan edilmiştir.

Diğer alanlar

Azerbaycan ile Türkiye arasında devletlerarası ilişkilerde üst düzey işbirliğinin kurulmadığı hiç bir alan yoktur. Yukarıda sözü geçen alanlara ek olarak, iki kardeş devlet sağlık, sosyal koruma, çevre, uzay, yüksek teknoloji, tarım, gıda güvenliği, doğal kaynaklar, gazilerin rehabilitasyonu vb. alanlarda yakın işbirliği içindedir. Bütün bu alanlar Azerbaycan ve Türkiye'nin ilgili devlet kurumları tarafından günlük olarak ele alınmakta ve bu ve diğer olası alanlarda ilişkilerin daha da derinleştirilmesi için önemli adımlar atılmaktadır.